Evdeki Plan Çarşıya Uymaz ama Başka Bir Plan Mümkün: Bilişsel Esneklik

Geçtiğimiz günlerde sizlerle “Bir günü 48 saat yapamam ama 24 saatte neler yapacağımı planlayabilirim.” başlıklı bir post paylaşmıştık.

Peki bolca emeklerle planlanan programda her şey tıkırında gidiyor mu?

Aşağıda bu konuda sizlerden gelen bazı mesajları görebilirsiniz:

“Programımı yaptım ama hiçbir şey yetişmiyor hocam. Bir saatlik konuyu ben iki saatte ancak bitiriyorum. Çözmeyi planladığım testleri de hiç çözemiyorum.”

“Çalışmayı seviyorum. Programımı yaptım ama ara vermek için masanın başından kalktıktan sonra bir daha oturamıyorum.”

“Her şeyi hazırladım hocam ama masanın başından kalktıktan sonra bir daha oturamıyorum.”

Bu mesajlardan da anlaşıldığı gibi sınava hazırlık sürecinde yapılan planların nasıl ilerleyeceği çarpım tablosundaki işlemler, sayı doğrusundaki formüller, grafikteki doğrular kadar kesin sonuçlar göstermiyor. “Ara Tatil: Nereden Nereye” başlıklı yazıda da bu konu üzerinde durmuştuk.

Kendinize en uygun programları hazırlasanız bile sınava hazırlık süreci bir programdan ibaret olmadığını farklı şekillerde hatırlatıyor. Mesela, siz programınıza uymaya çalışırken birden geleceğinizle alakalı kaygılar kaplayabilir içinizi... Bu sırada canınız sıkılabilir, ders çalışmaya başlamak istemeyebilirsiniz ya da dışarıdaki sesler daha ilgi çekici gelirken masanın başında ders çalışıyor olmak katlanılmaz bir hâl alabilir. Bir de bunun üstüne programınız için belirlediğimiz saatlerin öğrenmek zorunda olduklarınız için yetmeyebileceğini düşünmeye başlayabilirsiniz. Bu sırada cetvelle çizilmiş gibi hazırladığınız programınız, gelecek ile ilgili hayalleriniz gözlerimizin önünde yıkılmaya başlar. Bu her şeyin sonu mu? “Hayır!”

Peki bunları yaşarken yalnız mıyız? Cevap yine “Hayır!”

Bugün bakıldığı zaman “Evdeki hesap çarşıya uymaz” diye bir atasözü var. Bunun yanında sokak duvarlarında, sosyal medyada sıklıkla John Lennon’a atfedilen “Hayat biz planlar yaparken başımıza gelenlerdir” sözüne denk gelmişsinizdir. Söz esas olarak daha da eskiye, 1957 yılında Allen Saunder adlı yazarın “Reader’s Digest” adlı dergide kullanmasıyla ün kazanıyor. Bütün bunlar yalnız olmadığımızın bir işareti olabilir mi?

Tıkırında gitmeyen planlarla neler yapılır?

Tam da bu noktada “Bilişsel Esneklik” kavramından bahsetmek faydalı olacaktır. Bilişsel esneklik yaşanılan değişimlere göre kişilerin neler yapabileceğine dair alternatifleri fark ederek bunlara göre kendini yeniden ayarlayabilmesi şeklinde ifade edilir.

Programın yolunda gitmiyorsa “Başka ne yapabilirim?” diye sorabilirsin kendine.

Çalışma saatin uzun geliyorsa bu saatleri kısaltmayı deneyebilirsin.

Molalarda dinlenmediğini düşünüyorsan dinlenmek için daha başka nasıl molalar verebileceğini kendine sorabilirsin.

Çalıştığın konuları istediğin gibi öğrenemediğini düşünüyorsan başka yöntemler deneyebilirsin.

Kısaca evdeki plan çarşıya uymaz ama sen başka bir plan yapabilirsin.

Peki denemek, sormak, yapmak nasıl olacak? Başka bir deyişle bilişsel esneklik nasıl geliştirilir?

Beynin ön bölümü olan prefrontal lob kişilerin davranışlarını istekleri doğrultusunda düzenleyebilmelerine, yeni durumlar karşısında uyum göstermelerine yardımcı olur. Bu sebeple beynin bu bölümün gelişmesine yardımcı olacak çalışmalar bilişsel esnekliğin gelişmesine yardımcı olacaktır.

Aşağıda bilişsel esnekliğin gelişimine yardımcı olacak bazı seçenekler derlerdik:

• Düzenli olarak yürüyüşe çıkmak.
• Nefes çalışmaları yapmak.
• Bir problemi çözerken bilinen yoldan farklı bir yolu denemek.
• Günlük rutinlerde değişiklikler yapmak; okula giderken farklı bir yol kullanmak, farklı bir yerde ders çalışmayı denemek.
• Kitap okumak.
• Paragraf soruları çözmek.
• Müzik aleti çalmak.
• Bir spor dalı ile uğraşmak.

Haftaya bilişsel esnekliğin gelişimine yardımcı olan nefes çalışmasına dair sizlerle daha ayrıntılı bir yazı paylaşacağız.

Görüşmek üzere

Kaynakça

Çuhadaroğlu, A. (2013). Bilişsel esnekliğin yordayıcıları.

Ekerer, C., Gonca, I. N. C. E., & Över, M. F. (2021). Sekiz haftalık yapılandırılmış Brain Gym aktivite programının üniversite öğrencilerinin seçici dikkat, inhibitör kontrol ve bilişsel esneklik üzerine etkisi. Cukurova Medical Journal, 46(2), 814-824.

Martin, M.M., and Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychologicval Reports, 76, 623-626.

https://en.wikipedia.org/wiki/Allen_Saunders

Uzman Psikolojik Danışman Ayşegül Küçüknane