Özbakım: Kendimiz ile Olan İlişkimiz

Kendini yorgun, tükenmiş ya da stresli mi hissediyorsun? Peki ya hiç kendinle olan ilişkine bakmayı denedin mi? Günlük iletişimde “başkalarına” sıkça kullandığımız “kendine iyi bak” ifadesini kendine de söylemeyi denedin mi hiç? Özbakımın önemi tam da bu noktada devreye giriyor.

Özbakım Ne Demek?

Özbakım, kişinin sağlığını, yaşamını, iyilik halini koruması için gerekli becerilerini planlaması ve uygulaması olarak tanımlanabilir. Bu kadar önemli olan bir eylem neden bu kadar ihmal ediliyor sence?

Birazdan söyleyeceğim soruları okumaya devam ederken bir taraftan not alabilirsin: “Kendimle olan ilişkim nasıl? Sabah uyandığımda mutlu hissediyor muyum? Yalnız kaldığım zamanlardan keyif alabiliyor muyum? Kendimle kurduğum ilişkiden mutlu değilsem başka biriyle kurduğum ilişkiden nasıl keyif alabilirim?”

Özbakım için Neler Gereklidir?

Yeterli hava, su ve besin almak, vücudu hareket ettirmek ve dinlenme arasındaki dengeyi sağlamak, ihtiyaç duyduğunda yalnız kalmak, ihtiyaç duyduğunda sosyal ilişkiler içinde olmak evrensel olarak özbakımın gereksinimleri arasındadır.

Orem’in özbakım kuramına göre; yukarıdaki becerileri geliştirmek psikolojik sağlığı olumlu olarak etkiliyor. Sınava hazırlık dönemlerinde de diğer dönemlerde olduğu gibi fiziksel ve psikolojik iyi oluşu sağlamak ve korumak oldukça önemli.

Özbakım Becerileri Nasıl Geliştirilir?

Günlük hayatında daha kolay uygulayabileceğin bedensel özbakım ile başlayalım.

Yeterli uyku, sağlıklı beslenmek, hareket etmek ve spor yapmak vücudu canlandırarak bedensel özbakıma katkı sağlar. Bedeni ihmal etmek öfke ve kaygının yoğunluğunu arttırır. Öfke ve kaygının artması da yaşadığın zorlukları daha yoğun hissetmene ve motivasyonun azalmasına neden olur. Bu sebeple bedenine yoğunlaştığın fiziksel aktiviteleri sıralayabilir, bu aktiviteleri yapmaya başlayabilirsin. Bir bitkinin toprağını değiştirmek bile eğer ki sen seviyorsan bir özbakım olabilir!

Bunun yanında resim yapmak, yazı yazmak, yürüyüşlere çıkmak, yürüyüşlerde fotoğraf çekebilmek gibi çeşitli etkinlikler de yaparak bir yandan bedenini canlandırabilir diğer yandan ruhunu besleyebilirsin.

Bir de yukarıdaki özbakım aktivitelerinden farklı olarak öncelikli olarak iç dünyamıza yoğunlaştığımız özbakım aktiviteleri vardır. Bu aktiviteler aklımıza bedensel özbakım aktiviteleri kadar çabuk gelmez. Bu noktada “yazı yazma”yı örnek verebiliriz. Yaşanılanları, hissedilenleri yazıya dökmek, duyguların farkında olmak, bu duyguları kabul etmek, gün içinde kendini rahatlatmak için alanlar açmak iç dünyamıza odaklanmamıza yardımcı olacaktır. Yazı yazarken kendine “Ben ne hissediyorum? Neler beni yoruyor? Neler beni incitiyor?” gibi sorular sormak ruhunun dinlenmesine yardımcı olabilir.

Hadi gel bir özbakım pratiği olan “Kendine Masaj” etkinliğine biraz daha ayrıntılı bakalım:

Bu pratik sinir sistemini rahatlatmaya odaklanmaktadır. Özellikle sınava hazırlık süreci gibi yorucu zamanlar için de oldukça rahatlatıcı olacaktır.

Burada Vagus sinir sisteminin nasıl çalıştığını öğrendikten sonra uygulamaya geçeceğiz.

Sinir sistemimizin en eski yapılarından bir tanesi vagus sinirin ventral vagal koludur. Ventral vagal kol bizim ikili ilişkilerimiz, kendimizi ifade etmemiz, sosyalleşmemiz ve yaptıklarımızdan keyif almamız için oldukça önemli bir sinir. Zorlu dönemlerde bu sinir fonksiyonunu kaybedebiliyor. Ventral vagal sinir sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışması psikolojik iyi oluşu arttırarak problemler karşında daha esnek hareket etmeyi kolaylaştıracaktır.

Bu egzersiz ventral kolunu uyararak kendini rahatlatmana yardımcı olacaktır.

Hazırsak uygulamaya başlıyoruz!

Elleri canlandıralım, avuçları açıp, yumruk yapalım.

Bir yandan nefes alıp avuçları sıkalım.

Nefesi verirken avuçlarımızı açalım.

Bir kere daha avuçlarımızı sıkıp sonra tekrar açalım.

Bilekler ile daireler çizelim.

Sonrasında yüz bölgesine geçebiliriz.

Parmaklarınızı yüzünüzde önce serçe parmağı, sonrasında yüzük parmak, orta parmak ve işaret parmağı olacak şekilde yuvarlayarak bütün yüzünüze masaj yapabilirsiniz.

Bu sırada iki elinizi de kullanabilirsiniz. Ayrıca parmaklarınızla hafif bir baskı yapmak da rahatlamak için iyi gelecektir.

Bu masajı gün içinde 5 kez yapabilirsin.

Size iyi gelen etkinlikleri bulmak, bu etkinliklere başlamak, bu etkinlikleri hayatınıza düzenli olarak yerleştirmek ilk başta zor gelebilir. Fakat bu etkinlikleri düzenli bir şekilde yaptığınız zaman bu çalışmaların kendinizle ilişkinize nasıl iyi geldiğini, bu iyi oluşun işlerinizi planlama ve yapma sürecinde sizlere nasıl katkı sağladığını zamanla göreceksiniz.

Hayatınızın her alanında kendinize çok iyi bakmanız dileğiyle!

Kaynakça

Akduman, S., Bolışık, B., Sönmez, S. (2004). Sağlıklı ergenlerin öz-bakım güçlerinin incelenmesi. Hemşirelik Forumu Dergisi, 7(1), 17-21.
Bıçakçı, H. (2010). Doğum sonrası annelerin öz-bakım gücünün hastane taburculuğuna hazır oluşluklarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi
Orem DE, Savannah GA (1991). Nursing concepts of practice. Fourth Edition, Mosby Year Book, 117-130
 

Uzman Klinik Psikolog Beril Cilasin