Sınava Dâhil Olan Bir Konu Daha Var: Sınav Kaygısı

Sınava hazırlanan biri nelere ağırlık vermelidir?

Konu çalışmak, test çözmek, tekrar yapmak, daha çok soru çözmek, çıkmış sorulara bakmak, optik, Tanzimat Dönemi, kümeler, dünyanın şekli…

Sınava hazırlanma işi sınava girecek kişinin de ötesine geçerek çekirdek ailesine, komşularına, babaannesine, büyükbabasına kadar yayılan bir hâl aldığından dolayı öğrencilerin yanında yoldan çevirdiğimiz iki kişiden birinin sorumuza yukarıdaki gibi cevaplar vereceğini söylemek yanlış olmaz. 50 yaşında bir amca “Çocuğum, asıl mesele anlamak. Sayılar önemli, cumhuriyet tarihini de iyi ezberlemek gerek.” derse ya da 60 yaşında bir teyze “İyi yerlere gelmek için bol bol soru çözün çocuklar.” diye bir cevap verirse kim şaşırır?

7’den 70’e hepimiz sınava hazırlık sürecinde çalışmanın öneminin farkındayız.

Peki ya farkında olmadıklarımız?

Sürekli olarak göz önünde olan, öğretmenlerin, ÖSYM’nin, MEB’in üzerinde durduğu; kaynakların, soru bankalarının içinde geçen bazı konuların yanında müfredatın içinde çok merkezde olmayan belli başlı görünmez konular var ki sınava hazırlık sürecinde başrol hâline gelebiliyorlar. Bu konulardan biri de “Sınav Kaygısı”. Sınav kaygısı başkaları tarafından değerlendirilme korkusu, yetersiz hissetme gibi durumlardan dolayı kişilerde olumsuz düşüncelerin yanında kalp atış hızı, nefes alışveriş hızı gibi duyusal değişikliklere neden olarak kişilerin sınav performanslarının düşmesine yol açan bir kaygıdır. Bu kaygı kişilerin çalışmaya başlamasını zorlaştırdığı gibi, çalıştıklarını öğrenmeyi ve öğrendiklerini kullanabilmeyi de güçleştirir. Burada şunun da altını çizmek gerekir; sınav kaygısı hafif oranlarda yaşandığı zaman sınava hazırlık sürecine engel olmaz. Aksine araştırmalar hafif kaygının kişileri çalışmaya daha çok motive ettiğini gösterir. Kaygının kişilerin hayatlarını, çalışma süreçlerini işlevsiz hâle getiren kısmı şiddetinin yüksek olduğu zamanlardır. Üzerinde durmak istediğimiz kısım da burası.

“Masanın başına oturuyorum, aklıma başka düşünceler geliyor.”

“Sınav aklıma gelir gelmez kalbim küt küt oluyor. Ya hiçbir şeyi yetiştiremezsem.”

“Herkes benim yapamayacağımı düşünüyor.”

Bu düşünceler sınav kaygısı yaşayan öğrencilere ait düşüncelerden sadece birkaç tanesi.

Size tanıdık geliyor mu?

Sınav sistemi çeşitli boyutları ele alarak tasarlanmış bir sistemdir. Bir yandan konuları ne kadar bildiğinizi ölçerken bir yandan da sınava hazırlık döneminde duygularınızı, düşüncelerinizi ne kadar fark ettiğinizi, bunlar üzerine ne kadar çalıştığınızı ölçmeye çalışır. Kısaca şunu diyebiliriz; çıkmış soruları daha iyi çözebilmek için yaşadığınız kaygı üzerine çalışmak önemlidir.

Çalışmak için gerekenlere bir bakalım:

*Kaygımızı tanıyalım. Kaygımızı kabul edelim.

Aklımıza sürekli olumsuz senaryolar geliyorsa, kalbimiz yerinden çıkacak gibi oluyorsa, bir türlü istediğimiz gibi çalışamıyorsak “20 soru çözeyim de geçsin.” demek maalesef ki çözüm değil.

“Tamam, kabul ettim. Ben kaygılıyım. Peki, ne yapacağım? Düşüncelere kurşun işlemiyor hocam.”

*Düşüncelerimizi dönüştürelim.

Bunun için çeşitli yollar mümkün. Şunu hatırlatmak isteriz ki beden ve zihin birbirleriyle sürekli olarak ilişki hâlindedir. Zihin karışıklığı bedeni yorar, omuzlar ağrır, sandalyede oturamaz oluruz. Ya da beden çok yorgundur. Zihin bir türlü çalıştığı konuya anlam veremez. Bir cümleyi ilk kez okur gibi 10 kere okur, sonra “Ne anladım ben?” diye sorunca da iki kelimeyi yan yana getiremez. Zihin ve beden bütünlüğünü sağlamak için neler yapılabileceğinize dair ayrıntılı bilgilere Koçum Yanımda blog sayfasında yer alan “Beynim Bir Rahat Bıraksa da Çalışsam”* adlı yazıdan ulaşabilirsiniz.

“Ah bu geçmiş deneyimler!”

Geçmişte yaşadıklarımızın sonucunda oluşan bazı duygular vardır. Bu duygular bizde çeşitli düşünceler oluşturarak kaygının oluşmasına neden olur. Kritik nokta şu; kaygı, düşünceleri ele geçirebilir. Bir bakarız düşünceler dallanmış, budaklanmış. Yakından baktığımız zaman bu dallanan, budaklanan düşüncelerin çok gerçekçi olmayan kısımları olduğunu görebiliriz. Fakat kaygı, yakından bakmayı, fark etmeyi, anlamayı zorlaştırır. Sonunda elimizde karın ağrıları, küt küt atan bir kalp, toparlanamayan düşünceler kalır.

Böyle bir noktada düşünceleri dönüştürmeye çalışmakta fayda var.

Nasıl?

“Geçmişte istediğim sonuçları alamamak beni üzüyor. Kendimi başarısız bir öğrenci olarak görüyorum böyle olunca. Başka sınavlara girmekten korkuyorum.”

Bu düşünceleri dönüştürmeye çalışırken “Bütün bunlar ilerleyen sınavlarda da başarısız olacağım anlamına gelmiyor aslında. Yanlışlarım çıkabilir. Yapamayabilirim; ama bunlar yanlışlarımı öğrenemeyeceğim anlamına gelmiyor. Yaptığım yanlışları öğrenmek için çeşitli yollar deneyebilirim.” şeklinde düşünceler geliştirmeye çalışabilirsiniz.

“Sınavlar istediğim gibi geçmeyebilir. Sınava hazırlık süreci tam da bunun için aslında. Denemek yanılmak, tekrar denemek…Biraz daha sakin kalarak yapamadıklarımı niçin yapamadığımı anlamaya çalışırsam sınavların istediğim gibi geçmesi için çeşitli yollar keşfedebilirim.”

Aklınıza gelen olumsuz düşüncelere yakından bakarak bu düşünceleri farklı şekillerde dönüştürme çalışmaları yapabilirsiniz. Buradaki temel noktalar; sınavın bir araç olduğunu ve sizin değerinizi belirlemediğini çeşitli çalışmalarla hatırlamak ve doğru çalışma yöntemlerini öğrendiğinizde yapabileceğinizin farkına varmak.

*Destek Alalım

Sınav kaygınız üzerine çalışırken tek başınıza olmadığınızı hatırlamak önemli.

Neredeyse herkesin çalışmanın önemine vurgu yaparak bu sürecin içinde olduğundan bahsetmiştik. Öyleyse kaygı ile baş etmeye çalışırken de yalnız olmadığınızı hatırlamak önemli. Yukarıda bahsedilen yöntemler üzerine konuşmak, bu yöntemleri pratik etmek ve daha farklı yöntemleri öğrenmek için Sınav Koçlarınız ile görüşmeler yapabilirsiniz.

Yaşadığınız kaygının size nasıl hissettirdiğini ebeveynlerinizle ya da kendinize yakın hissettiğiniz kişilerle paylaşabilirsiniz. Çevrenizdeki kişilerin davranışları ve söyledikleri kaygınızı arttırıyorsa bunu ifade etmenin yollarını araştırabilirsiniz. Bunun yanında kaygınız sizi çok zorluyorsa, hayatınıza devam ederken önünüzde çeşitli engeller oluşturuyorsa bir uzmandan destek almak da çok faydalı olacaktır.

*Beynim Rahat Bıraksa da Çalışsam başlıklı yazıya https://blog.kocumyanimda.com/blog/15/detail linki üzerinden ulaşabilirsiniz.

Kaynakça:

Genç, H., & KUTLU, M. The Effect of a Psycho-education Program to Reduce Examination Anxiety for Eighth Grade Students.

Koruklu, N. Ö., Öner, H., & Oktaylar, H. C. (2006). " Sınav Kaygısı ile Başa Çıkma Programının" Sınav Kaygısına Etkisine Yönelik Deneysel Bir Çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (19).

Öner, N. (1990). Sınav kaygısı envanteri el kitabı. İstanbul: Yöret Yayınları.

Stöber, J. (2004). Dimensions of test anxiety: Relations to ways of coping with pre-exam anxiety and uncertainty. Anxiety, Stress & Coping, 17(3), 213-226.

Uzman Psikolojik Danışman Ayşegül Küçüknane